विश्वमा छरिएर रहेका किरात राई तथा अन्य समुदायको गन्तव्यस्थलको रुपमा स्थापित गर्न खोटाङको ऐसेलुखर्क गाउँपालिका–५ रिब्दुङ महेश्वरीमा किरात सङ्ग्रहालय निर्माण शुरु गरिएको छ । सम्पूर्ण राईहरुको अध्ययन केन्द्रको रुपमा स्थापित गर्ने र जिल्लाको पर्यटन प्रवद्र्धनमा समेत टेवा पु¥याउने उद्देश्यले किरात सङ्ग्रहालय निर्माण शुरु गरिएको हो ।
सङ्ग्रहालयको लागि देशविदेशमा रहेका किरात संस्कृतिप्रेमी तथा सामाजिक सङ्घसंस्थाहरु सहयोगमा जुटेका छन् । तीन वर्षमा सम्पन्न गर्ने गरी गत वर्षदेखि सङ्ग्रहालय निर्माण अभियान शुरु गरिएको हो ।
सङ्ग्रहालय निर्माणका लागि रु दुई करोड बराबरको वृहत योजना बनाइएकामा यो वर्ष ५५ लाख लागतमा एक तला निर्माण सम्पन्न गरिने निर्माण उपभोक्ता समितिका संयोजक खुक्सङ खम्बुले बताउनुभयो । सङ्ग्रहालय भवन निर्माणका लागि वडाबाट रु पाँच लाख बजेट विनियोजन भएको छ ।
सङ्ग्रहालय निर्माण कार्यलाई महाभियानको रुपमा लिनुपर्ने भन्दै दाताहरुले स्वस्फुर्त रुपमा बोलकबोलसमेत गरिरहेका निर्माण उपभोक्ता समितिले जनाएको छ । अभियानका क्रममा हालसम्म रु १७ लाख बढी रकम सङ्कलन भइसकेको छ ।
‘दश किरात, दश चुल्हो, एक भान्सा’ भन्ने किराती कथन अनुरुप किरातीहरुको मौलिक इतिहास, संस्कार, चालचलनलाई केन्द्रित गर्दै निर्माण गरिने सङ्ग्रहालयको लागि सबै प्रकारको सहयोग सबै पक्षबाट आवश्यक रहेको संयोजक खम्बुले बताउनुभयो ।
दश किरातको प्रतिक स्वरुप दश भुजा र दश कोणमा डेकागन आकारमा किरात राई सङ्ग्रहालय निर्माण गरिने योजना बनाइएको छ । तीनतले गोलाकार भवनको धुरीमा मेटलबाट निर्मित (वाबु) चिण्डोको बर्निङ गजुर राखिने तथा किराती वास्तुकलाले सजाइने जनाइएको छ । सङ्ग्रहालय भवन भूकम्प प्रतिरोधात्मक बनाउने तयारी गरिएको छ ।
थुलङ राईहरुले आबद्ध गरेको किराती ऐतिहासिक थलोमा सङ्ग्रहालय निर्माण गर्ने अवधारणा किरात राई यायोक्खा प्रारम्भिक कार्य समिति रिब्दुङ महेश्वरीले बनाएको थियो । थुलुङ राईहरुको भाषा, संस्कृति अझै पनि जीवित रहेको रिब्दुङका प्रारम्भिक कार्य समितिले यायोक्खा जिल्ला र केन्द्रसँगको समन्वय र सहयोगमा सङ्ग्रहालय निर्माण प्रक्रिया प्रारम्भ गरेको हो ।
सङ्ग्रहालयको वृहत अवधारणासँगै स्थानीय दाता शम्शेरजङ्ग राई, मानबहादुर राई र पूर्णबहादुर राईले आठ रोपनी जग्गा निःशुल्क प्रदान गर्नुभएको छ । किरात राई यायोक्खाको नाममा दर्ता गरिएको उक्त जग्गा ऐतिहासिक, सांस्कृतिक तथा भौगोलिक हिसाबले समेत आकर्षक रहेको जनाइएको छ ।
जग्गा खरीद तथा निःशुल्क माग गरी सङ्ग्रहालयको क्षेत्रफल कम्तिमा ५० रोपनी बनाउने निर्माण उपभोक्ता समितिको योजना छ । तीन वर्षमा पूरा गरिने सङ्ग्रहालयको घडेरी सम्याउने, निर्माणस्थलमा गिटी–वालुवाको व्यवस्था, काठ काट्ने लगायतका कार्य सम्पन्न भएको जनाइएको छ ।
सङ्ग्रहालय निर्माणका लागि चर्चित अभिनेता दयाहाङ राईलाई सद्भावना दूत बनाइएको छ । अभिनेता राईलाई सङ्ग्रहालयको काम सम्पन्न गर्न आवश्यक सहयोग रकम जुटाउन सद्भावना दूत बनाइएको हो ।
सद्भाव दूत दयाहाङले राई जातिको ऐतिहासिक सङ्ग्रहालय निर्माण सम्पन्न गराउन तन–मन दिएर लागी पर्ने प्रतिबद्धता जनाउनुभएको छ । नेपालकै इतिहासमा पहिलो पटक महेश्वरीमा सङ्ग्रहालय निर्माण शुरु गरिएपछि जिल्लावासी हर्षित बनेका छन् ।
